Hoe de winter de darmgezondheid van je paard beïnvloedt

De winter is een bijzondere tijd van het jaar. Voor ons, als paardeneigenaren, is het vaak toch wel iets minder aangenaam dan in de lente en de zomer. Maar ook voor onze paarden kan de winter onverwachte uitdagingen met zich meebrengen.

Heb je bijvoorbeeld wel eens opgemerkt dat je paard in de winter minder lijkt te drinken, bepaalde kwaaltjes krijgt die er in de zomer niet zijn, of dat de mest iets droger is dan normaal? Dit zijn geen toevalligheden, maar signalen die je niet mag negeren.

In deze blog ga ik je uitleggen hoe winterse kou de darmen kan beïnvloeden, waarom dit gebeurt en – het allerbelangrijkste – wat jij kunt doen om problemen te voorkomen.

Hoe beïnvloedt kou de darmwerking van een paard?

Koude temperaturen hebben voornamelijk op indirecte manieren invloed op de spijsvertering van je paard. Ik neem wat belangrijke factoren met je door.

• Verminderde beweging en darmactiviteit

  Wanneer het winter is, bewegen veel paarden minder. Niet persé omdat ze dat zelf zo graag willen, maar vooral doordat ze vaker op stal staan, in een kleiner winterverblijf, of misschien minder kunnen bewegen ivm modder en gladheid. Minder beweging betekent minder stimulatie van de darmen, wat weer belangrijk is voor een gezonde voedsel doorvoer. Zo kan dit indriect bijv. leiden tot verstopping, vooral als de darminhoud te droog is door onvoldoende vochtopname.  Maar ook gasophoping, omdat voedsel langer in de dikke darm blijft. Dit heeft te maken met het natuurlijke fermentatieproces in de dikke darm. Daar breken micro-organismen vezels en andere koolhydraten af. Hierbij ontstaan vluchtige vetzuren, die energie leveren voor je paard, en gassen zoals kooldioxide, methaan en waterstof. Als voedsel normaal door de darmen beweegt, wordt een deel van dat gas afgevoerd via de anus en een ander deel door de darmwand opgenomen in het bloed, om vervolgens via de longen te worden uitgeademd. Maar wanneer de darmpassage vertraagt kan er een ophoping van gas ontstaan. Dit komt doordat het gas niet snel genoeg wordt afgevoerd of opgenomen. Daarom is een gezonde darmwerking en voldoende beweging zo belangrijk. Het zorgt ervoor dat voedsel op tijd door de darmen gaat en dat de gasproductie in balans blijft. Als deze balans verstoord raakt, kan je paard last krijgen van ongemak of zelfs gaskoliek.

  
  

• Minder wateropname

  Veel paarden drinken minder water als het koud is, vooral als het water erg koud of zelfs bevroren is. Luister ook even deze podcast als je hier meer over wil leren, want daar heb ik het hier uitgebreider over. Maar minder wateropname heeft ook negatieve gevolgen, denk aan een te droge darminhoud, wat de doorvoer van voedsel bemoeilijkt en een verhoogd risico op verstoppingskoliek, waarbij de darminhoud letterlijk vast komt te zitten.

  
  

• Theoretisch verminderde doorbloeding van de darmen

  Wanneer een paard wordt blootgesteld aan extreme kou, reageert het lichaam door mechanismen te activeren die prioriteit geven aan warmtebehoud en overleving. Dit wordt vooral gestuurd door het autonome zenuwstelsel en heeft invloed op de bloedcirculatie.

  "Extreme kou" is relatief en hangt af van verschillende factoren, waaronder de natuurlijke thermoregulatie van het paard, de omgeving, en specifieke omstandigheden zoals geschoren of ongeschoren vacht. De thermoneutrale zone is het temperatuurbereik waarbij een paard geen extra energie hoeft te verbruiken om warm of koel te blijven. Voor een volwassen, gezond paard ligt deze meestal tussen de 5°C en 20°C voor ongeschoren paarden. Geschoren paarden hebben een lagere isolatiecapaciteit, waardoor hun TNZ omhoog verschuift en ze al bij mildere temperaturen extra energie nodig hebben om warm te blijven (bijvoorbeeld onder de 10°C, afhankelijk van de mate van scheren). Zodra de omgevingstemperatuur onder de ondergrens van de TNZ daalt (de zogenaamde kritische temperatuur), beschouwt het lichaam dit als kou. Bij extreme kou moet het paard extra warmte produceren om zijn lichaamstemperatuur constant te houden. Voor ongeschoren paarden ligt deze kritische temperatuur rond de -10°C, afhankelijk van factoren zoals wind en vochtigheid. Voor geschoren paarden kan deze grens al rond 5°C tot 10°C liggen, omdat hun vacht niet meer voldoende warmte vasthoudt.

  Bij mensen en andere zoogdieren is aangetoond dat koude stress kan leiden tot een herverdeling van de bloedstroom. Onderzoek bij paarden op dit specifieke gebied is er bijna niet, maar het is aannemelijk dat we hetzelfde principe kunnen doortrekken naar paarden.Het lichaam probeert warmteverlies te minimaliseren door de bloedtoevoer naar oppervlakkige weefsels te verminderen. Dit proces heet vasoconstrictie. Het bloed wordt omgeleid naar vitale organen zoals het hart, de hersenen en de longen om deze te beschermen.

  Hoewel de darmen natuurlijk essentieel zijn voor de overleving op langere termijn, behoren ze niet tot de vitale organen die direct van levensbelang zijn bij acute koude stress. Dit maakt het aannemelijk dat de bloedtoevoer naar de darmen tijdelijk wordt verminderd. Minder bloedtoevoer kan leiden tot:

• Verminderde zuurstof- en nutriëntentoevoer naar het darmweefsel.

• Tragere regeneratie van de darmwandcellen, wat op de lange termijn de darmbarrière kan verzwakken.

• Verminderde peristaltiek (de beweging van de darmen die voedsel voortstuwt).

4. Hogere energiebehoefte voor warmteproductie

   In koud weer stijgt de energiebehoefte van paarden, omdat ze meer warmte moeten produceren om hun lichaamstemperatuur op peil te houden. Deze warmte wordt grotendeels geproduceerd in de dikke darm. Hier breken micro-organismen vezels uit het hooi af, waarbij warmte vrijkomt als bijproduct van de fermentatie. Dit proces helpt het paard zijn lichaamstemperatuur op peil te houden. Als een paard niet voldoende ruwvoer krijgt, kan het onvoldoende vezels fermenteren, wat niet alleen de warmteproductie vermindert, maar ook de darmwerking kan vertragen. Zorg daarom dat je paard toegang heeft tot onbeperkt hooi en het liefst dus nog iets meer kilo’s dan in de zomer.

Waarom stijgen koliekrisico’s in de winter dus vaak?

• Droge darminhoud: Minder wateropname leidt tot een hardere drogere darminhoud, wat verstoppingen kan veroorzaken.

• Overmatige gasvorming: Langzamere darmwerking en fermentatie kunnen leiden tot gaskoliek.

• Beperkte beweging: Minder beweging remt de natuurlijke darmperistaltiek, waardoor voedsel en gas minder goed door de darmen worden getransporteerd.

  
  

Dit soort problemen kunnen sluipend ontstaan, maar met wat praktische tips voor de wintermaanden kun je veel risico’s minimaliseren.

1. Zorg voor onbeperkt ruwvoer

   • Hooi van goede kwaliteit: Kies hooi met een suikergehalte van <7% en een eiwitgehalte van 6-9%. Onbeperkt toegang tot hooi houdt de darmen actief en voorkomt lange tijd leegstand in de maag.
     

2. Stimuleer wateropname

   • Lauw water aanbieden: Paarden met maagproblemen drinken liever water dat niet ijskoud is. VEEL paarden hebben maagproblemen, dus achterhalen of dit voor jouw paard een rol speelt is heel erg belangrijk. Zorg er ondertussen voor dat je de wateropname verhoogt door lauw water aan te bieden.
     

3. Stimuleer beweging

   • Ook wandelingen of grondwerkoefeningen kunnen de spijsvertering stimuleren. En uiteraard is een actieve huisvesting zoals een paddock paradise of een gelijksoortig idee waarbij de paarden ook in de winter genoeg kunnen bewegen (en daartoe ook worden gestimuleerd / geprikkeld) super belangrijk.
     

4. Gebruik vrije-selectiekruiden

   • Kruiden zoals venkel, gember en kamille kunnen helpen bij het verlichten van gasvorming en het ondersteunen van de darmwerking. Bied dit aan ter vrije selectie, daarmee bedoel ik dat je paard zelf mag kiezen of er wel/geen behoefte aan is. Doseringen zijn heel afhankelijk, maar als je 10gr aanhoudt voor een paard van 500kg zit je vaak wel safe. Let op uitzonderingen zoals drachtige/lacterende merries, hele jonge of oude paarden of paarden op medicatie of met acute klachten. Bij dit soort contra-indicaties wil je NIET op eigen houtje gaan experimenteren met kruiden.
     

5. Minimaliseer stress

   • Voorkom zover kan veranderingen in voeding, huisvesting en training om stress te verminderen en zorg dat je paard passende sociale interactie kan hebben met soortgenoten.

Wil je écht leren hoe de spijsvertering van je paard werkt?

Veel paardeneigenaren merken pas problemen op als het al misgaat. Maar wist je dat subtiele signalen zoals veranderingen in de vacht, bepaalde gedragingen en andere uiterlijke symptomen en gedragingen al vroeg kunnen aangeven hoe gezond de organen van je paard zijn?

In de darmen cursus leer je:

✅ Hoe je problemen vroeg kunt herkennen.

✅ Welke voeding en managementkeuzes de darmgezondheid écht ondersteunen.

✅ Weet je hoe je de natuur kan gebruiken als (gratis) tool ter ondersteuning voor een fit en gelukkig paard (denk aan kruiden en essentiële oliën).

✅ Welke kruiden en supplementen wél en niet werken voor een gezonde spijsvertering.

En nog héél veel meer (meer dan 70 video's, die ook te beluisteren zijn via een handige app voor op je telefoon en als podcastversie).

Meer informatie en inschrijven kan via deze link.